Of het nu gaat om een Louis Vuitton, een Instagramfilter of de zoveelste socialmediareportage over iemands perfecte leven, we zijn niet vies van fake.
‘Fake it till you make it’ is dan ook eerder het algemeen aanvaard recept voor succes dan een goed bewaard geheim om je voor te schamen. Fake is zelfs zo acceptabel geworden dat mensen haast beledigd zijn wanneer je hen iets authenthieks voorschotelt.[1]
Hoewel we weten dat het gros van het digitale geluk en de online marketing nep zijn, blijven we verslingerd aan onze telefoon. Omdat we maar al te graag bedrogen wíllen worden. Het internet heeft ons immers een wereld gepresenteerd waarin alles makkelijk en snel mogelijk is, of dat in ieder geval lijkt te zijn. Alle technische mogelijkheden die het internet ons biedt, hebben ons gemaakt tot architecten van onze eigen realiteit. Ook als die realiteit een illusie is, geloven we maar wat graag in het sprookje dat we zelf hebben gecreëerd. Enkel de technologie scheidt ons daarbij van de middeleeuwen, waarin sprookjes mensen van hoop en optimisme moesten voorzien. Want met de hulp van doorzettingsvermogen en een magische fee met een toverstaf, wist de kleinste, lelijkste en domste figuur met de minste kansen toch het monster te verslaan en de prinses voor zich te winnen.
Ook nu kan diegene die met de minste kansen is geboren, een magische superheld worden. Niet door een magische fee, maar door het internet. Dat medium biedt ons immers een venster op onze dromen, die we door middel van artificiële intelligentie naar hartenlust kunnen modelleren.
De afgelopen week trakteerde ik de collega-vrijwillligers op de vergadering voor cyberpreventieadviseurs op wat staaltjes AI.
Het kind in mij werd wakker, toen ik mijn presentatie voorbereidde en enkele AI-toepassingen uitprobeerde. Veel moeite kostte het niet, om een door AI gegenereerde versie van mijn stem te horen te krijgen. Niet veel later verscheen een resem door AI gegenereerde pasfoto’s, en nog wat later een heus filmpje waarin een avatar van mezelf aan het woord was. Eenmaal zover, was er alleen nog getypte tekst nodig om nieuwe filmpjes te maken. Handig, aangezien schrijven me veel beter ligt dan voor de camera praten. Sterker nog, ik kon meteen ook hele teksten over om het even welk onderwerp genereren door middel van AI. En die teksten door mijn avatar laten voorlezen. Zelfs in talen die ik nooit heb beheerst. Tijdens de vergadering liet ik het resultaat van mijn experimenten zien aan de cyberpreventieadviseurs. Muisstil werd het. Niemand reageerde. De volgende dag stuurde ik iedereen, samen met het verslag van de vergadering, een door AI gegenereerd bedankfilmpje. Opnieuw geen reactie. Diezelfde ochtend stuurde ik mijn oudste zoon een gelijkaardig filmpje waarin ik hem toesprak. Geen reactie. Idem voor de collega’s van het NIS Institute, die een promofilmpje voor onze volgende NIS2-training kregen. Niemand reageerde.
De filmpjes hadden een bevreemdend effect op de ontvangers, omdat zij me goed genoeg kenden om de façade van artificialiteit te doorprikken. En vooral, omdat ik me van gratis technologie had bediend, terwijl er ook betalende varianten bestaan die wel in staat zijn perfecte imitaties te genereren. Als zo’n technologie pakweg 24 uur aan de slag mag gaan met je echte stem als input, opgenomen met een kwaliteitsvolle microfoon, is het door AI gecreëerde resultaat onmogelijk nog van je echte stem te onderscheiden.
De reacties – of liever het gebrek daaraan – toonden duidelijk aan dat we balanceren tussen onze hang bedrogen te worden en onze behoefte aan authenticiteit. Want ook van de fake wereld willen we de illusie hebben dat ze echt kan zijn, wil ze ons kunnen bekoren.
Deep fake is dan ook veel meer dan het zoveelste digitale speelgoed, het weerspiegelt onze diepste angsten en verlangens, die allesbehalve artificieel zijn. Zo kan vriendschapsfraude alleen maar gedijen doordat mensen naar echte vrienden of geliefden verlangen. Op dezelfde manier slaagt bitcoinbeleggingsfraude er alleen maar in slachtoffers te pluimen doordat die er stiekem echt van dromen om rijk te zijn. Net zoals zoveel euforische Tiktok-dansers stilletjes schreeuwen: ‘Fame! I’m gonna live forever. I’m gonna learn how to fly. I’m gonna make it to heaven. Baby, remember my name!’
Nog steeds verlangen we naar rijkdom, succes en liefde, maar niet op langzame grootmoeders wijze, wel op die van het internet: gemakkelijk en snel. Ook al weten we rationeel wel dat het zo niet werkt, we geloven maar al te graag in het sprookje waarin het kan.
Gebruiksgericht als het is, bedient het internet ons op onze wenken in onze hang naar een geveinsde realiteit. Artificiële intelligentie stelt ons in staat een perfecte wereld te creëren en maakt ons zo enthousiast dat we potentieel tonnen energie, geloof en soms zelfs geld investeren, tot we inzien dat we al die tijd bezig waren een dode plant water te geven.
Want mijn zoon en collega’s hadden deep fake Nico makkelijk herkend, maar hoe makkelijk onderscheid je de fake versie van de echte oplichter die je alleen nog maar online hebt gezien?
Voorbij de Spielerei zijn de gevaren van AI dan ook legio. Met deep fakes kan iedereen zijn eigen versie van de realiteit creëren, waarin de waarheid slechts een illusie is, die velen weet te overtuigen. In een politieke context kan fake news moeiteloos een wereldoorlog ontketenen. Wanneer de waarheid slechts één van de vele opties is, dan raken geloof en vertrouwen hopeloos de weg kwijt. Gezonde argwaan wordt dan ook een echte survival skill. En authentiek menselijk contact de vindplaats voor echt geluk. Op de ouderwetse manier, die zelden snel en gemakkelijk is.
[1] “Fake has become so acceptable that people get offended when you keep it real.” (citaat van Aaron Will)
