Het was Katrien die ermee kwam, toen de interviewster ons vroeg naar de allerbeste, meest cruciale tip tegen internetfraude. Stel zo’n vraag niet aan een IT’er, dacht ik in stilte, want hoe meer je over cybercriminaliteit weet, hoe meer preventieadvies je iedere keer wil geven. Denk ook nog aan dit, en liefst evenzeer aan dat, om nog veiliger te zijn.
Daarom had ik tijdens het interview al benadrukt dat de kracht van Stop Phishing precies is gelegen in de combinatie van de dertig tips die erin beschreven staan.
‘Ja, maar als je slechts één boodschap zou mogen meegeven, welke zou die dan zijn?’ hield de interviewster vol.
Ze schreef een artikel voor een magazine dat door ondernemende senioren zou worden gelezen. Toen Katrien aan het doelpubliek dacht, stelde ze zich er vast een oud en wijs volk bij voor, zoals de stamhoofden bij de Indianen, die ‘Wounded Knee’ heten, en trots zijn op de prothese die ze niet hebben. Maar ook in tijden mét prothesen, komt wijsheid vaak eerder met de jaren dan met het meest recente socialemediakanaal.
‘Volgens mij’, flapte Katrien er dus uit, ‘is de beste tip een oud gezegde. Haast en spoed is zelden goed. Mijn grootmoeder zei dat vroeger altijd, lang voordat het internet bestond, maar het is nog steeds waar, hoe snel alles tegenwoordig ook lijkt te moeten gaan.’
Ik realiseerde me dat het klopte, omdat heel veel gevallen van internetfraude voorkomen kunnen worden als mensen rustig de tijd zouden nemen om na te denken en alles even te laten bezinken. Precies de illusie van de haast is immers het wapen waarvan phishers zich het liefst bedienen. Logisch, aangezien hun phishingsite maar enkele uren actief is en ze binnen die tijdsspanne zoveel mogelijk geld willen binnenrijven.
Als iemand je over de telefoon of in een mail vraagt om dringend iets te doen, omdat er een probleem is en je anders je geld of je contract of wat dan ook zal kwijtraken, of omdat je kans maakt om een exclusieve reis of een espressoapparaat te winnen, doe dan maar gewoon niets. Omdat maar heel weinig dingen in het leven echt dringend zijn, en die dingen doorgaans niet via digitale weg verlopen.
‘Vraagt een zogezegde bankmedewerker je via de telefoon om snel aan je computer plaats te nemen en de instructies te volgen, dan is het altijd foute boel’, zei Katrien dus tegen de interviewster.
En zo is het ook. Want wat kan er nu werkelijk zo dringend zijn? Het is waar dat je bankrekening gehackt kan zijn en dat je geld dreigt te verdwijnen. Maar in zo’n geval zal je bank je niet opbellen voor een praatje en jou zelf aan je computer het werk laten doen. Nee, als zij verdachte activiteiten hebben gezien, zullen ze zelf je rekening of kaart al blokkeren, en dan contact met je opnemen, meestal met de vraag of je even op kantoor kan langskomen, of om te checken of de transacties misschien toch door jou zijn uitgevoerd, zodat ze de blokkering weer kunnen opheffen of je een nieuwe kaart kunnen bezorgen.
Geen enkele goede reden moet je je dus laten aanpraten, om je te haasten. Want in de plaats daarvan heb je alle reden om eens goed over de vraag na te denken.
Fraudeslachtoffers vertellen vaak achteraf dat ze op een bepaald moment wel het gevoel hadden dat er iets niet pluis was. Maar het moest allemaal zo snel gaan en ze waren zo overdonderd door de instructies die ze van de ‘expert’ kregen, dat ze toch meegingen in het verhaal. Vooral mensen die niet zijn opgegroeid met de digitale technologie laten zich makkelijk intimideren door jongere mensen ‘die er wel veel meer zullen van afweten’. En dus volgen ze hun oplichters soms blindelings op die snelweg naar het failliet.
‘Festina lente’, zei Katrien achteraf – dat heb je dan als het filologenleger eenmaal op dreef is geraakt – ‘is de Latijnse variant van die oude boerenwijsheid.’ Haast je langzaam. Dat was trouwens de spreuk die vroeger op het familiewapen van heel wat adellijke families en gezagsdragers stond. Zo had keizer Augustus aan niets een grotere hekel dan aan onbezonnenheid bij zijn militaire commandanten. En in het Palazzo Vecchio prijkt, vanuit diezelfde filosofie, het wapenschild van Cosimo I, waarop een schildpad met een zeil te zien is.
Eén ding is zeker: de senioren, ondernemend of niet, zullen het graag horen, dat oude wijsheden niet minder wijs zijn omdat ze oud zijn. Integendeel!
Wanneer je de volgende keer wordt opgebeld door die bankmedewerker, echt of niet, of een mail krijgt waarin staat dat je kredietkaart zal worden geblokkeerd als je niet onmiddellijk actie onderneemt, denk dan gewoon aan een schildpad met een zeil. Klik die mail dicht, zeg dat je zelf eens zal terugbellen, en zet eerst rustig een kop koffie, voor bij een lekkere praline. Van Ovidius bijvoorbeeld, dat Belgische chocolademerk dat zijn naam ontleende aan die Romeinse dichter die vele mooie, en ook verstandige dingen schreef. Zoals dit: ‘Differ, habent parvae commoda magna morae’. Wat zoveel betekent als: ‘Wacht een wijle; een kort uitstel kan groot voordeel brengen.’
