Dat haar moeder soms een duwtje nodig heeft om nieuwe dingen te proberen, zegt mijn schrijfcollega Katrien weleens.
Zo ging het in ieder geval met het betalen voor een vaste internetlijn, toen het inbellen via de telefoonverbinding nog als de landing van een buitenaards schip klonk, per minuut werd aangerekend, en een cursus onthaasting avant la lettre betekende. Sommigen onder jullie zullen knikken bij deze déjà vu. Welkom bij het genootschap der oude zakken!
‘Mama, hier moet je niet over twijfelen’, overtuigde Katrien haar moeder, ‘met het internet zal een nieuwe wereld voor je opengaan.’
Het was niet overdreven, zegt haar moeder nu dikwijls nog, zelfs al klonk het toen wel zo. Zonder de internetlijn zou een heel leven ongemerkt aan haar zijn voorbijgegleden, want wat bleek die computer al meermaals de ideale huisgenoot.
Ze is niet de enige, want menig mens spendeert meer wakkere tijd in de digitale dan in de analoge wereld. De lijst van dingen die je online niet kan, lijkt immers steeds korter en voor sommigen zelfs onaantrekkelijker te worden. Zittend achter hun computers kopen mensen kleren, meubels, en duizend andere dingen. Ze lezen er recepten en bestellen er hun boodschappen. Wat zullen we vanavond eten? Eet eens een andere vis dan zalm of kabeljauw, adviseert Wim Lybaert. Welja, waarom niet, hier is meteen een promotie en een recept. Aan hun computers maken mensen nieuwe vrienden, en onderhouden de contacten met de oude. Online zoeken ze de liefde voor altijd of het vlees voor één dag. Hello Fresh is er ook voor niet-vegetariërs. Ze boeken reizen, doen betalingen, bezoeken de online apotheek, luisteren naar muziek, vinden dingen leuk, spelen spelletjes, etaleren hun sociale status, delen hun frustratie, enthousiasme en tips, en kijken lustig binnen in het leven van de anderen.
Omdat het kan. En dat eigenlijk een klein wonder is. In de virtuele wereld kunnen mensen ontsnappen aan de grenzen van ruimte en tijd, aan de plek waar en de tijd waarin ze zich bevinden, en zelfs aan de identiteit die ze in hun analoge leven hebben opgebouwd. Online kunnen ze zijn wie en waar ze maar willen, en daarmee ontsnappen aan allerlei beperkingen die de analoge wereld hen oplegt. Door zijn zelfregulerende karakter is het internet dan ook het meest democratische en sociale medium dat ooit heeft bestaan. Daar waar technieken ontstaan om de online vrijheid te beperken, ontstaan instant andere technieken om aan die beperkingen te ontsnappen.
Maar hoe wonderlijk die wieg van vrijheid en creativiteit ook moge voelen, er kleeft ook een duistere zijde aan. Want waar mensen grote stukken van hun leven gaan toevertrouwen aan een parallel universum waarin amper regulering bestaat, kan ook de criminaliteit welig tieren. Geen wonder dus, dat menig cybercowboy in het virtuele Wilde Westen zijn prooien voor de volgende overvallen zoekt. Meervoud, met gemak, want anders dan in die oude Amerikaanse pionierstijd, valt online fraude zo snel en gemakkelijk te automatiseren dat er met weinig moeite veel slachtoffers worden gemaakt. Een inbreker moet fysiek aan alle deuren gaan voelen, een hacker schrijft daar een programma voor dat duizelingwekkende snelheden haalt. Altijd prijs, en de kans om gevat te worden is dan ook nog eens vele malen kleiner dan voor die fysieke inbreker. Phishers dus weten heel goed hoe ze in dat parallelle universum snel geld kunnen verdienen. Wat zullen we vanavond eten? Wanneer onze zeeën zijn leeg gevist, dan bestaat altijd het internet nog. Waarom immers met een vislijn urenlang naar de einder turen, als je net zo goed een groot net over de zeebodem kan slepen? Zorg dat jij niet in dàt stuk van het (inter)net belandt.
